Eski giysilerinizi kompostlayabilir misiniz? Bir süredir markalardan kompostlanabilir giysi lafını duymaya başladık. Üreticiler de bu konuda çokça araştırma yapıyor. Gelin bu konuya daha detaylı bakalım.
Şu anda kompostlanabilir yani gübrelenebilir giysiler için kullanılabilecek iki ana lif kategorisi vardır: pamuk, keten ve kenevir gibi doğal lifler veya gübrelenebilir sentetik lifler. Bununla birlikte, malzeme seçiminden daha fazla düşünülecek çok şey var. Bu yazıda, gerçekten kompostlanabilir giysiler yaratmanın önündeki 7 temel engeli özetliyoruz.
1. Katkılar, Kaplamalar ve Yardımcı Kimyasallar Sorunu
Katkı maddelerinin, boyaların, kaplamaların, yapıştırıcıların varlığı, kompostlanabilir giysilerin yaratılmasının önündeki büyük engellerdir. Kompostlanabilir giysilerdeki bu katkı maddelerinin ve yardımcı kimyasalların birçoğunun da kompostlama koşulları altında biyolojik olarak bozunması gerekecektir. Aynı şekilde, herhangi bir katkı maddesinin kompost haline getirilmesi durumunda düşük eko-toksisiteye sahip olması gerekir. Örneğin, krom veya "eski" azo boyalar gibi ağır metallere dayalı boyaların kompost içine sızması sorun yaratır. Çünkü kompostu kirletecek ve doğal ortamda herhangi bir gerçek uygulamaya sahip olmasını engelleyecektir. Bazı katkı maddeleri ve kaplamalar da biyolojik bozunmanın gerçekleşmesini yavaşlatabilir veya önleyebilir.
Bu sınırlamayı aşmak, giysi tedarik zincirinde ve yapıldıkları tekstil ürünlerinde radikal şeffaflık gerektirir. Bu şeffaflık, özellikle bu “yardımcı” kimyasallar söz konusu olduğunda gereklidir.
2. Tüm Uygulamalara Uygun Kompostlanabilir Elyaf Eksikliği Var
Tüm kompostlanabilir lifler aynı değildir. Örneğin, kompost yapabilen suni sentetik lifler yaratmak mümkündür. Bunlar ya tamamen biyo-bazlı, kısmen biyo-bazlı veya tamamen petrol türevi polimerlere dayalı olabilir. Bu kompostlanabilir sentetiklerin bazıları sadece PLA (polilaktik asit) bazlı olanlar gibi endüstriyel kompostlama tesislerinde kompostlanabilir.
Biyosentetik lifler ile ilgili yazdığım ayrıntılı yazımı butona tıklayarak okuyabilirsiniz.
Genel olarak, polyester, naylon ve spandeks gibi mevcut sentetikler için ticari olarak temin edilebilen alternatiflerin eksikliği vardır. Özellikle tam olarak eşdeğer özelliklere sahip olan ancak aynı zamanda ev ortamında veya toprakta veya denizde olduğu gibi doğal ortamlarda da gübrelenebilen elyaf yoktur.
Pamuk, keten ve kenevirden elde edilen doğal liflerin yanı sıra viskoz ve liyosel gibi insan yapımı selüloz lifleri, minimum düzeyde işlemden geçirilirse gübrelenebilir. Ancak nefes alabilirlik, su geçirmezlik ve esneme özelliklerine ihtiyaç duyulursa bunlar spor ve dış giyim uygulamaları için uygun olmayabilir.
3. Fermuarlar, Düğmeler, İpler ve Etiketlerin de Kompostlanabilir Olması Gerekiyor
Fermuarlar, düğmeler, iplikler, etiketler ve diğer yardımcı bileşenler dahil olmak üzere kompostlanabilir giysilerin tüm parçaları kompostlanabilir olmalıdır. Değilse, kompostlanabilir bileşenin izole edilmesi için bunları ayrılabilir hale getirmek daha iyi olabilir. Ancak, bu tür bileşenlerin manuel olarak çıkarılmasının arkasındaki lojistik ve maliyetin dikkate alınması gerekir.
Tipik bir tüketici veya endüstriyel kompostlama tesisinin bunu kendi başına yapma kabiliyetine sahip olacağı varsayılamaz.
4. Kompostlanabilir Giysiler için Lojistik ve Altyapı İyi Geliştirilmemiştir
Giysilerin büyük ölçekte toplanması ve kompostlanması için bir sistem kurmak, bu zorluğun önemli bir parçasıdır. Burada iki faktör devreye giriyor. Birincisi, birçok tüketicinin kendi ev kompost tesisine erişimi olmamasıdır. Diğeri ise, birçok malzemenin tipik bir ev kompost yığınında değil, yalnızca endüstriyel kompostlama koşullarında başarılı bir şekilde kompostlanabilmesidir. Bu nedenle, büyük miktarlarda kompostlanabilir giysi ve tekstil atığını taşıyabilecek bir ters tedarik zincirinin kurulması gerekecektir. Bu atık aynı zamanda birçok farklı kaynaktan da üretilir. Mesela konfeksiyon kesim fabrikalarında, tüketici kaldırım kenarı atık toplama merkezlerinde, marka fazlalığı veya mağaza içi geri alma planlarından.. Daha sonra giysilerin sınıflandırılması (yeniden satış için), sıralanması (lif bileşimine göre) ve kompostlama tesislerine daha sonra teslim edilmek üzere paketlenmesi gerekir. Bu ayırma prosedürü sırasında giysinin bir şekilde gübrelenebilir olarak tanımlanması gerekir.
Kullanılmış giysilerin kompostlama için bir hammadde olarak benimsenmesi, büyük ölçüde, ticari kompostlama tesisleri tarafından kaliteli kompost yapmadaki kullanışlılığına ve kompostlama zaman dilimine – tipik olarak 12 haftanın altında – bağlı olacaktır. Kompostlanabilir giysilerden çok daha gelişmiş olan kompostlanabilir ambalajlar bile Almanya gibi bazı bölgelerde kompost üreticileri için zorlayıcıdır.
Neyin kompostlanabilir olup neyin olmadığını belirlemenin zorluğu nedeniyle, pek çoğu çok katı gerekliliklere uymadığı sürece, giysiyi hammadde olarak kabul etmemeyi seçebilir.
5. Bazı Durumlarda Malzemeyi Kompostlamaktansa Geri Dönüştürmek Daha İyi Olabilir
Bazı durumlarda, kompostlanabilir giysilerin gerçekten kompost haline getirilmesi yerine geri dönüştürülmesi karbon ayak izi için daha faydalı olabilir. Bu, işlenmemiş malzemenin spesifik karbon ayak izine ve karşılaştırılan geri dönüşüm sürecinin enerji kullanımına bağlı olduğundan, duruma göre ele alınmalıdır.
Örneğin, biyopolimer PLA ile ham maddeyi (mısır veya şeker kamışı gibi) sentetik elyafa dönüştürmek için yeterli enerji gerekir, bu da malzemeyi mümkün olduğu kadar çok kez "döngü içinde" tutmak mantıklıdır. Bu durumda, geri dönüştürülmüş malzeme eşdeğer miktarda işlenmemiş malzemeyi ikame ederse, önemli bir karbon tasarrufu sağlanacaktır.
Kompostlama sürecinin kendisi, herhangi bir potansiyel geri dönüşüm süreciyle karşılaştırıldığında tipik olarak küçük bir karbon etkisine sahiptir. Ancak malzemeyi kompostlaştırarak malzeme yok edilir ve tedarik zincirindeki boşluğu doldurmak için eşdeğer miktarda işlenmemiş malzemenin yaratılması gerekecektir. Bu, kompostlama sürecinin kendisinin karbon ayak izinden önemli ölçüde daha ağır basabilir.
Pamuktan, ketenden ve kenevirden elde edilen doğal lifler ev koşullarında kompostlanabilir, ancak çözülerek liyosel veya viskon gibi rejenere selüloz liflerine dönüştürülerek de geri dönüştürülebilir. Atık pamuğun bu kullanımı, bu tür lifler için gerekli olan enerji yoğun ahşabın hamur haline getirilmesi ihtiyacını ortadan kaldırır.
6. Mikrofiber Sorunu Hala Açık Kalıyor
Genellikle kompostlanabilir giysilerin deniz ortamındaki mikro liflere bir çözüm olacağı varsayımı vardır. Bununla birlikte, bu lifin ilk etapta deniz ortamlarında bozunup bozunmayacağına çok bağlıdır. Bir malzemenin gübrelenebilir olduğu kanıtlansa bile, deniz koşullarında bozulmayabilir.
Ayrıca selüloz bazlı doğal liflerin okyanusta sentetik liflerden daha fazla miktarda bulunduğunu gösteren artan bir araştırma grubu var. Örneğin pamuklu giysilerin, özellikle de boya ve kaplamalarla yoğun bir şekilde kimyasal olarak işlemden geçirilmişlerse, otomatik olarak "deniz için güvenli" olduğu varsayılamaz. Plastik olmayan mikro liflerin deniz ekosistemi üzerindeki etkisi şu anda iyi anlaşılmadığından, bu konuda genel olarak daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu söylemek doğru olur.
7. Kompostlanabilir Giysiler için Sertifika ve Standart Eksikliği Var
Son olarak, kompostlanabilir giysilerin ve yapıldıkları liflerin kompostlanabilirlik iddialarının doğrulanması yoktur. Tanımlanmamış "biyolojik bozunabilirlik" iddialarıyla reklamı yapılan çok sayıda giysi örneği vardır. Birçoğu, giysilerin biyolojik olarak bozunduğunun söylenebileceği zaman çerçevesini veya koşulları belirtmez.
Ev ve endüstriyel kompostlanabilirlik için kompostlanabilirlik sertifikaları, paketleme için zaten yaygın. Tencel markalı lyocell gibi bazı elyaflar hem evde hem de endüstriyel olarak gübrelenebilir olarak sertifikalandırılmıştır. Bununla birlikte, bir adım daha ileri gitmek ve bütün bir giysi parçasını gübrelenebilir olarak onaylamak çok daha büyük bir başarıdır. Gördüğümüz gibi, uygulamada, giysinin tamamının kolayca kompostlaştırılamayacağı anlamına gelen çok çeşitli faktörler vardır. Bu birçok yönden geri dönüştürülebilirlik iddialarına benzer: Bir şeyin gerçekten geri dönüştürüleceğini veya kompostlanacağını kanıtlamak zor olabilir. Olasılığı göstermek için ekstra yol kat eden moda markaları kendilerine çok daha fazla güvenilirlik kazandıracaktır.
Her hafta paylaştığım Sürdürülebilir Tekstil yazılarımdan haberdar olmak için abone olmayı unutmayın!