Tekstiller, insan ve tıbbi uygulamalar arasında ideal bir ara birimdir. Bugüne kadar ilaç reçeteleri veya tıp doktorlarının konsültasyon ile yaptıkları uygulamaları, gelişen teknoloji ile birlikte yenilikçi tıbbi tekstiller yapabilmektedir.
Yeni geliştirilen tekstil lifleri ve değişik tekstil yüzeyleri yara enfeksiyonlarının önlenmesi, ameliyathane ve ameliyat işlemlerinde hastaların ve personelin hijyeni, değişik şekillerde ortaya çıkan yaraları kapatmak ve damarları dikmek gibi durumlarda kullanılabilmektedir.
Tıbbi tekstil alanındaki ürünler; ameliyat iplikleri, sargı bezleri, cerrahi elbise ve örtüler, bandajlar, tıbbi maskeler, ıslak mendiller, idrar tutucu bezler, su geçirmez yatak kılıfları gibi ürünlerden meydana gelmektedir. Bu ürünlerin büyük bir kısmı tek kullanımlık ürünlerden oluşmaktadır.
Tıp ve hijyen uygulamaları için tekstil malzemeleri dış uygulamalarda kullanılan malzemeler ve iç uygulamalarda kullanılan malzemeler olmak üzere iki kısma ayrılabilir.
1. Dış uygulamalar; Deri ile temas halinde veya temas halinde olmadan çalışabilen insan vücudunun dışında uygulanan materyallerdir.
- Vücut içerisine yerleştirilemeyen ürünler: Yara sargıları, bandajlar, plasterler, gazlı bezler, sargı bezleri, tamponlar, fiber-optik elemanlar.
- Ekstra bedensel ürünler: Yapay böbrek, karaciger ve akcigerler.
- Bakım/Hijyen Ürünleri: Başta tıp alanı olmak üzere pek çok sektörde kullanılmaktadır. Ürün çeşitliliği çok fazla olmasına rağmen tipik olarak hem ameliyat, hem de hasta odalarında hijyen, bakım ve personel ile hastaların güvenliği için kullanılmaktadır. Hastanelerde kullanılan tıbbi giysiler (başlıklar, önlükler, çoraplar, eldivenler, koruyucu elbiseler), yatak örtüleri bu alanda kullanılan malzemelere örnek olarak verilebilir.
2. İç Uygulamalar: İmplant edilebilir tekstil ürünleri, ya yara kapatma ya da vücuttan çıkarılmış bir organın veya parçanın görevini yerine getirerek, vücudun onarılması amacıyla kullanılmaktadır.
Bu ürünler vücudun içine yerleştiği için, vücut tarafından kabul edilmelerini sağlayacak özellikler barındırmalıdırlar. Damar greftleri, ameliyat iplikleri, yapay eklemler ve yapay bağlar bu alanda kullanılan yapılara örnek olarak verilebilir.
Tıbbi Tekstillerde Aranan Özellikler
Tıbbi tekstillerde kimyasal, fiziksel ve biyolojik özellikler bir arada bulunmalıdır. Bu özellikler;
- Teknik açıdan diğer materyaller ile uyumlu,
- Antialerjik ve antibakteriyel,
- Steril ve biyouyumlu,
- Alkalilere, asitlere ve mikro organizmalara karşı iyi direnç,
- Biyobozunur ve çevre dostu,
- Kirlenmeye karşı dirençli veya kir içermez,
- İyi boyutsal kararlılık ve esneklik,
- İyi bir sıvı emiciliğe / iticiliğe ve hava geçirgenliğine sahip olmalıdır.
Tıbbi Tekstil Örnekleri
Atar Damar
Tekstil tabanlı geliştirilen atar damar, tıkanmış veya zayıflamış kısımları değiştirmek için kullanılır. Düz veya dallı damarların, dokuma veya çözgülü örme teknolojisini kullanılarak üretilmesi mümkündür. Örme damarlar, yeni doku ile kapsüllenmeyi sağlayan gözenekli bir yapıya sahiptir.
Dezavantaj; implantasyondan sonra yapıdaki iplikler arasında kan sızıntısına neden olabilir. Bu riski azaltmak için iç ve dış kadife yüzeyli örme atar damarlar kullanılır.
Biyobozunabilir Stentler
Stent, balon işlemi ile açılan damarın tekrar daralma ihtimalini azaltsın diye damar duvarına takılan ve çok ince metalik tellerden örülmüş silindirik bir kafes olarak tarif edilebilir. Arterler, kalpten vücudun diğer bölgelerine kan taşıyan kan damarlarıdır. Diğer bir deyişle stentler, dar veya zayıf arterleri tedavi etmek için kullanılan küçük bir ağ tüpüdür.
İmplantasyondan sonra 2-3 ay içerisinde vücut tarafından emilebilen pamuk, viskoz, rayon, poliamid ve alginat içeren elyaflar kullanılır.
Basınç Çorapları
Zaman içinde yüksek basınç ile normalden fazla gerilen damarlarda, genişleme, uzama ve büklümlenmeler oluşur. Daha da aşağılara yansıyan yüksek basınç, buralardaki toplardamarlarda varislerin oluşmasına sebep olur.
Basınç çorapları, bacaklardaki kaslara ve damarlara sıkı ve sürekli dereceli bir basınç uygulayarak kan akışına yardımcı olur. Bu sayede bacağa uygulanan basınç tabandan yukarı doğru azalır.
Yapay Akciğer
Mekanik akciğerin mikro gözenekli membranları gazlara karşı yüksek geçirgenliğe sahiptir, ancak sıvılara karşı düşük geçirgenliğe sahiptir ve oksijenin hastanın kanıyla temas etmesine izin veren doğal akciğer ile aynı şekilde işlev görür. Silikonlar veya polipropilen lifler, gazların nüfuz etmesine izin verecek şekilde mekanik akciğerlerin üretilmesinde kullanılır.
REFERANS
Özbayrak, N., Varis Çoraplarının Performans Özelliklerinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa, 2009
Arıkan, H. K., İlaç Salınımlı Kompozit Yara Bandı, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş, 2014
Akyürek, Ö., Yapay Organ Uygulamaları İçin Biyobozunur Lif Esaslı Üç boyutlu (3D) Dokuma Yapıların Geometrik Karakteristikleri, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri, 2019
Ersoy, Y., Duran, M., Tayyar, A. E., Tıbbi Tekstiller ve Yara Örtüsü, Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, Düzce, 2015
Bucak, Ş., Değertekin, M. M., Torun Köse, G., Can, E., Polimerik Kalp Stentleri, Bilim Teknik, 2010
Koyutürk, A., Bazı Bitkilerin Antibakteriyel Özelliklerinin Araştırılarak Tıbbi Tekstil Alanında Kullanılması, Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, 2017
Öner, E., Marmara Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Teknik Tekstiller Ders Notları, İstanbul, 2020